Ervaringsdeskundige invloed

Blog 2 Ervaringsdeskundige invloed!

In mijn vorige blog sprak ik over de beroepsidentiteit van ervaringsdeskundigen. Over invloed uitoefenen en een stem hebben in het debat over betere zorg, dienstverlening, onderwijs en onderzoek. Onderzoek doen en het schrijven van artikelen en boeken vanuit ervaringskennis bieden het vak een krachtige stem om een meer inclusieve wereld te realiseren. Zo schreef Sinan Sankaya een prachtig en indrukwekkend boek. Hij schreef over zijn ontelbare identiteiten, over zijn innerlijke strijd en laveren tussen vluchten en wortelen, tussen individualisme en collectivisme en waar wil ik bij horen. Zijn eigen jeugd is gekenmerkt door verscheurdheid, vernederingen mede door zijn afkomst. De bron van zijn ervaringskennis heeft alles te maken met de migratie van zijn ouders. Migreren van het ene land naar het andere kan degene die vertrekt tot een ontworteld gevoel leiden. Je oude zekerheden raak je kwijt zowel als je graag wilt vertrekken uit behoefte aan een nieuw avontuur of dat je moest vluchten voor oorlog en armoede. In de nieuwe situatie moet je jezelf ‘hernemen’, je zien te wortelen en daar maak je een liminele fase door, een faseovergang waarin je zowel met verlies als met verlangen naar het nieuwe te maken hebt. En je hebt te maken als nieuwkomer met diegenen die er al zijn.

In die zin kun je het proces van ervaringsdeskundige worden ook zien als een vorm van migreren, je gaat van hulp ontvangen naar support bieden. Je komt de wereld van professionele hulp binnen, je werkt samen met collega’s die misschien ook wel ervaring hebben maar die in hun beroepsopleidingen vooral gesocialiseerd zijn met andere kennisbronnen dan ervaringskennis. En daarin komen we fenomenen tegen zoals de taal die gesproken wordt en de cultuur die daar aanwezig is. En die is misschien wel anders dan de cultuur vanuit het ervaringsperspectief. Dat roept de vraag op of ervaringsdeskundigen willen wortelen in de wereld of past het creëren van vluchtheuvels beter? Vermoedelijk zullen we beide doen. Een onderzoek dat misschien helpt in het kijken naar migreren van mensen is het onderzoek van Kolar Aparna. Zij vraagt zich af migreren sowieso niet mens eigen is, mensen verplaatsen zich van de ene naar de andere plek. Haar promotieonderzoek gaat over migratie.

Zo spreekt ze een vrouw die net te horen heeft gekregen dat haar asielaanvraag is afgekeurd. Deze vrouw wilde graag naar de universiteit en vroeg zich af of ze daar welkom was. Die vraag maakte Aparna bewust van de afstand tussen een centrum voor vluchtelingen en de universiteit; ‘met die vraag stelde ze mijn rol als onderzoeker aan de kaak. Deze mensen staan in de wachtrij om tot burger gepromoveerd te worden. Ga ik nu schrijven over de ondersteuning die rondom hen georganiseerd wordt of ga ik over tot actie om de kwestie van toegang tot educatie aan te kaarten?’ vraagt Aparna zich af en ze weet meteen: de vraag stellen is ‘m beantwoorden. ‘Op de universiteit verdiepen we ons in migratie en praten we over vluchtelingen, maar we zijn niet kritisch op onze rol als onderzoeker en op de manier waarop we kennis produceren. We moeten erkennen dat de universiteit mensen en daarmee kennis buiten de deur houdt. In feite stelde de vrouw bij De Klinker me de vraag: Wat doe jij als onderzoeker voor mij? Wat zijn mijn rechten als onderwerp van jouw onderzoek? Hoe zit het met mijn recht op kennis en met mijn recht om mijn stem te laten klinken? Zij vroeg zich terecht af: Hebben wij niet meer rechten dan slechts ons verhaal aan jou te vertellen, waarna jij het onder jouw naam publiceert?” Een belangrijk statement, vindt Aparna. “We moeten nagaan hoe we sámen – maar niet per se eensgezind – kennis kunnen voortbrengen, in plaats van de kloof tussen ons in stand te houden.”

Dit zal ervaringsdeskundigen bekend in de oren klinken. Ervaringsdeskundigen kennen het migreren van ervaring naar ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid.  Van laag betaalde functies naar hogere functies, van MBO naar WO. Maar ook kennen we de verandering die plaats vindt in onderwerp zijn van onderzoeken naar meedoen in onderzoek in diverse rollen. We weten van onze eigen ervaringen dat migreren van alles oproept. Van hoe zullen we ontvangen worden, horen we erbij, willen we erbij horen en bij wie precies?  Daar komt ook onze eigen innertalk om de hoek kijken, de diverse ‘innerlijke stemmen’ die meespreken in bepaalde situaties. Van schaamte voelen tot trots zijn op ons vak, steunende stemmen en denigrerende stemmen. Om met een quote van Peter Faber af te sluiten “laten we vooral leren, proberen, herhalen en uitvoeren”.

Marjo Boer